Gıda İntoleransı Nedir?

Bazı besinleri tükettikten sonra şişkinlik, hazımsızlık mı hissediyorsunuz? Bu yiyeceklere karşı intoleransınız olabilir. Alerji değil intolerans! Besin İntoleransı ya da duyarlılığı olarak da bilinen bu hastalığı blog yazımızda anlatmak istiyoruz.

Peki Gıda İntoleransı nedir? diye sorarsanız kısaca besinlerin bağırsaklar tarafından tam olarak sindirilememesi diyebiliriz. Bu yüzden kişi beslenirken beslenmesine dikkat etmelidir. Herkesin vücut yapısı, genetik özellikleri, kan değerleri, metabolik yapısı birbirinden farklıdır. Bu yüzden her beslenme şekli kişiye özel olarak uygulanmalıdır. Gıda intoleransı ve gıda alerjisine sahip kişiler için daha da önemli olan beslenme şeklini uygulamak zor olsa da sağlığı etkileyen bir faktör olduğundan dikkat edilmesi gerekmektedir.

Gıda intoleransı alerji şeklinde yorumlansa da intolerans ve alerji arasında farklar vardır.

Gıda Alerjisi ile Gıda İntoleransı Arasındaki Fark Nedir?

Bir besine alerjiniz var ise tek bir lokma bile, gıda alerjinizi tetikler. Hayati tehlikesi vardır, hemen doktorunuza başvurmalısınız. Alerji şu şekilde kendini göstermektedir;

• Yüzde şişme
• Nefes darlığı
• Bulantı-kusma
• Kaşıntı
• Aşırı terleme
• Mide kramplar
• İshal 

Gıda intoleransı ise bağışıklık sisteminden çok sindirim sisteminizde oluşan rahatsızlıklardır. Hayati tehlikesi yoktur, ancak uzun süreli şikâyetlere neden olabilir. İntolerans belirtileri ise şunlardır;

• Karın şişkinliği
• Gaz sıkışması
• Nefes darlığı
• Göğse vuran ağrılar
• Halsizlik
• Baş ağrısı
• Eklem ağrısı
• Migren 

Gıda Alerjisi ve Gıda İntoleransı arasındaki temel farka değindik. Bu temel fark haricinde alerji ve intolerans arasında pek çok fark bulunmaktadır. İşte bu farklar;

• Gıda alerjisi olan bir kişide immum sistemi tetiklenir. Gıda intoleransı ise böyle bir etki yaratmamaktadır. 
• Gıda alerjisinde vücut bazı besinlerle savaşmak için spesifik IgE antikorları üretir. Besinin sonraki tüketiminde, immun sistemde histamin salınımıyla bir immun yanıt başlar. Gıda intoleransından IgG4 aracılı gecikmiş Tip IV bağışık yanıt sorumludur. IgG4 etkisini ancak çok yüksek düzeylerde gösterir. Düşük düzeylerde herhangi bir etkisi görülmezken, RAST sınıflandırmasında 6 seviyesindeki yüksek plazma düzeylerinde histamin yanıtına yol açmakta ve böylece psödoalerjik semptomların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu nedenle gıda intoleransı testlerinde duyarlılık çok yüksek IgG4 düzeylerini saptayacak şekilde ayarlanmıştır.
• Gıda alerjisi reaksiyonları çok çeşitli ve belirgindir. Çoğunlukla döküntü, kaşıntı ya da solunum sistemi problemleri görülür. Bazen ölümcül reaksiyonlar dahi gelişebilir. Gıda intoleransı olan kişilerde semptomlar çoğu zaman belirsiz ve aynı zamanda çok çeşitlidir. Bireyler genellikle kendilerini hasta gibi hissetmekten, şişkinlikten ve sürekli yorgun olmaktan söz ederler..
• Gıda alerjisinde bulgular rahatsız edici gıda içeriğinin alınmasından sonra dakikalar içinde ortaya çıkabilir. Saatlerce ya da günlerce sürebilir. Gıda intoleransında ortaya çıkan semptomlar, alerjik reaksiyonlara göre daha uzun sürede belirginleşir.
• Alerjik reaksiyonlarda, çok düşük dozlarda alınan gıdalara karşı bile reaksiyon gelişebilir. Oysaki gıda intoleransında az miktarlarda alınan gıdalarda çok belirgin etkiler görülmez. İntolerans gelişimi gıdanın miktarı arttıkça yakınmaların şiddeti artar.
• Bazı kişilerin çok sayıda gıdaya intoleransı olduğundan aslında gıda intoleransına dayalı yakınmalar hekimler tarafından kronik hastalık gibi değerlendirilebilir. Gıda intoleransı, gıda allerjisinden çok daha fazla sayıda kişiyi etkilemektedir fakat gıda alerjisinde olduğu gibi hayati bir tehlike içermektedir.

İntolerans Çeşitleri Nelerdir?

Besinlerin içeriğindeki karbonhidrat ve proteinlere vücudumuzun verdiği tepkilerle ortaya çıkar. Fruktoz, laktoz ve gluten intoleransları önde gelenleridir.

Laktoz İntoleransı Nedir?

Laktoz intoleransı sütte bulunan temel karbonhidrat olan laktozun sindirilmemesinden kaynaklanan bir sindirim sistemi hastalığıdır. Şişkinlik, karın ağrısı ve ishal gibi pek çok şikayete yol açar. Laktoz intoleransı genellikle daha geç yaşlarda belirtilerini göstermeye başlasa bile bazen bebeklik çağında da ortaya çıkabilmektedir. Laktoz intoleransı olan kişilerde laktaz enzimi yeterli kadar üretilmez. Bu yüzden laktoz parçalanmaz. Laktoz 2 tane şeker molekülünden oluşan bir disakkarittir. 1 molekül glikoz 1 molekül galaktozdan meydana gelmektedir. Bağırsaklardan kan dolaşımına emilebilmesi için laktozun laktaz enzimi tarafından glikoz ve galaktoz olarak ayrışması gerekmektedir. Yeterli laktaz olmadığında laktoz emilmeden bağırsaklardan geçer ve sindirim problemi olarak karşımıza çıkar.

Laktoz İntoleransı Nedenleri Nelerdir?

Süt ve süt ürünleri laktoz intoleransına neden olur. Patates cipsi, süt, yoğurt, tereyağı ve dondurma gibi bütün ürünler süt ve süt ürünleri içermektedir. Bu gıdalar tüketildiğinde laktoz intoleransı ortaya çıkabilir. Şiddetli intoleransa sahip kişiler bir damla bile süt içse ciddi semptomlar ile karşılaşabilir. Kalsiyum, B12, A ve D vitaminleri ve protein açısından zengin olan süt ürünleri tüketilemediğinde kişinin yemek bakımından hayat kalitesi düşecektir. Bu yüzden laktoz hastaları bu eksikliği tamamlayacak bir beslenme biçimi ile hayatına devam etmelidir.

Laktoz İntoleransı Çeşitleri Nelerdir?

Laktoz intoleransının 2 ana çeşidi bulunmaktadır. 

• Primer Laktoz İntoleransı

Yaşlanmayla beraber laktaz enzim üretiminin azalmasıyla meydana gelir. En sık rastlanan primer laktoz intoleransı genetik olmamasına rağmen genetik olarak düşünülmektedir. Bunun nedeni ise bazı toplumlarda daha sık görülmesinden kaynaklanmaktadır. Primer laktoz intoleransı Avrupalılarda %5-17, Amerikalılarda %44, Asya ve Afrikalılarda %60-80 oranında görülmektedir.

• Sekonder Laktoz İntoleransı 

Daha nadir olarak rastlanan sekonder laktoz intoleransı, mide hastalığı ve çölyak hastaları gibi sindirim sistemi rahatsızlıklarına bağlı olarak ortaya çıkar. Bu hastalıklar bağırsaklarda oluşan enflamasyon laktaz üretimine zarar verir ve laktoz intoleransına yol açar.

Gluten İntoleransı Nedir?

Gluten aslında tamamen doğal bir maddedir ancak buğdayın son yıllardaki değişen genetik yapısından dolayı günümüzde insan vücudunun gluteni sindirmesi zorlaşmakta ve tepki vermesine neden olmaktadır. Buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıl ürünlerinin içerisinde bulunur. Gluten hassasiyeti bulunan kişilerde sindirim sorunları, baş dönmesi, baş ağrısı, yorgunluk, otoimmün rahatsızlıklar, fibrayamoloji ve psikolojik sorunlar yaşamanıza yol açmaktadır.

Çölyak Hastalığı ve Gluten İntoleransı Arasındaki Fark Nedir?

Her ikisinde de aynı belirtiler gözükmesine karşın aralarında bulunan farklılıklar ile birbirlerinden ayrılmaktadırlar. Çölyak genetik ve kronik bir hastalıkken gluten hassasiyeti ilerleyen yaşlarda görülebilen bir hastalıktır. Gluten intoleransı size rahatsızlık verirken, çölyak hastalarında rahatsızlıktan da öte ince bağırsaklarda tahribata neden olur. Gluten hassasiyeti olanlar için beslenme hakkında detaylı bilgi almak isterseniz bizimle iletişime geçersiniz.

Fruktoz İntoleransı Nedir?

Meyve şekerinin bağırsaklar tarafından hiç emilmemesinden kaynaklanır. Fruktoz intoleransının en önemli belirtileri arasında kötü kokulu ishal, şişkinlik ve karın ağrısı bulunmaktadır.

Fruktoz Türleri Nelerdir?

• Kristalin Fruktoz

Mısır şurubundan elde edilir ve sadece fruktoz içerir. Diğer şekerlerle beraber kullanılabilir ve gıda ile içeceklerde kullanılarak istenilen tada ulaşmasını sağlarlar.

• Sükroz

Sükroz fruktoz ve glikozun birleşmesinden meydana gelmektedir. Şeker pancarı ve şeker kamışında fazla bulunan sükrozun işlemesiyle beraber toz şeker elde edilmektedir.

• Yüksek Fruktozlu Mısır Şurubu

Glikoz moleküllerinin enzimler kullanılarak fruktoza dönüştürülmesiyle elde edilir. Fruktozlu mısır şurubu %55 fruktoz ve %45 glikoz içerir. Vücut için zararlıdır.

Fruktoz emilimi oldukça zordur. Sadece karaciğer tarafından metabolize edilir ve hücreler tarafından enerji olarak kullanılamaz. Yüksek bir toksin olan fruktoz, vücudunuzda yer alan protein ve doymamış yağlar ile reaksiyona girer. Bu reaksiyon vücudunuzda hasar oluşturur kanser, obezite, hipertansiyon ve karaciğer yağlanması gibi hastalıklara yol açar. Fruktoz içeren sağlıklı ve sağlıksız besinler bulunmaktadır. Bu besinler;

Hangi Besinler İntolerans Açısından Dikkatli Olunması Gereken Besinlerdir?

1. ET GRUBU: Kuzu Eti, Sığır Eti, Domuz Eti, Tavuk Eti, Hindi Eti
2. DENİZ ÜRÜNLERİ: Ton Balığı, Alabalık, Somon, Sardalya, Pisi Balığı, Tuna, Karides
3. YUMURTA ve SÜT ÜRÜNLERİ: Kazein, İnek Sütü, Koyun Sütü, Keçi Sütü, Kamamber Peyniri, Parmesan Peyniri, Rokfor, Yumurta Sarısı, Yumurta Akı
4. MEYVELER: Elma, Şeftali, Kiraz, Erik, Üzüm, Çilek, Ahududu, Greyfurt, Portakal, Limon, Ananas, Muz, Hurma, Kivi, Mango, Kavun, Armut
5. SEBZELER: Zeytin, Rezene, Salatalık, Dolma Biber, Kuşkonmaz, Ispanak, Domates, Kabak, Havuç, Patates, Sarımsak, Turp, Kırmızı Turp, Kereviz, Soğan Çalı Fasülyesi, Barbunya, Bezelye, Mercimek, Soya Fasülyesi, Mantar, Karnabahar, Lahana
6. BAHARATLAR: Fesleğen, Köri, Dereotu, Maydanoz, Nane, Kimyon, Karabiber, Kekik, Tarçın
7. TAHILLAR: Kara Buğday, Darı, Cin Mısırı, Pirinç, Çavdar, Buğday, Hardal Tohumu, Susam
8. KURUYEMİŞLER: Yer Fıstığı, Fındık, Hindistan Cevizi, Badem, Fıstık, Ceviz
9. DİĞERLERİ: Kahve, Kakao, Siyah Çay, Ekmek Mayası

Gıda İntoleransının Tedavisi Nedir?

Gerekirse günlük tutarak; hangi yiyeceklerden sonra ve ne tür bir rahatsızlık hissediyorsunuz bunları yazmanızı öneririz. Sonrasında, size rahatsızlık verdiğini hissettiğiniz yiyecekten bir süreliğine uzaklaşmanız aradaki farkı görmenizi sağlayacaktır. Bir zaman sonra yeniden tükettiğinizde aynı şikayetlerin olması bu tanınızı kesinleştirecektir. Gıda intoleransının en basit tedavisi; sizde reaksiyona yol açan gıdaları tespit edip aynı besin değerlerine sahip bir başka gıda ile yer değiştirmektir.

Gıda İntoleransı Reaksiyon Şiddeti

Gıda intoleransı reaksiyon şiddeti 1 ile 6 arasında sınıflandırılmaktadır. 

Hassasiyetlerinize bağlı olarak beslenmek besin duyarlılığı konusunda önemli ve gerekli bir adımdır. Eğer besin intoleransınıza göre beslenme biçimini benimseyemiyor, her an istediğiniz her yerde, beslenme biçiminize uygun yemek bulamıyorsanız glutensiz beslenme paketi veya kişiye özel diyet yemek servisinden hizmetlerinden faydalanabilirsiniz.